Thuốc tiêm tránh thai [1][2][3]
Thuốc tiêm tránh thai là biện pháp tránh thai (BPTT) tạm thời, có
hồi phục, chứa nội tiết tố progestin, được tiêm 1 lần vào mông
hoặc bả vai. Thuốc tiêm tránh thai hiện có hai loại: (i) DMPA
(depot medroxygenprogesteron acetat) liều 150 mg, có tác dụng
tránh thai 3 tháng, và (ii) NET-EN (norethisteron enantat) liều 200 mg, có tác dụng
tránh thai 2 tháng. Khách hàng nhiễm HIV hay có bạn tình nhiễm HIV có thể sử dụng
thuốc tiêm tránh thai nhưng cần lưu ý là BPTT này không giúp ngăn ngừa các bệnh
liên quan đường tình dục và HIV/AIDS.
Cách hoạt động
Ngăn trứng rụng
Làm đặc dịch nhầy cổ tử cung, ngăn cản tinh trùng gặp trứng
Hiệu quả
Đối với DMPA (tên thị trường Depo-provera): trong 100 phụ nữ sử dụng, kể cả những người chậm ngày tiêm thì có tới 6 người có thể mang thai.
Đối với NET-EN: tỉ lệ mang thai cao hơn so với DMPA [3].
Tác dụng phụ
Loãng xương
Kinh nguyệt không đều hoặc rong kinh
Nhức đầu
Tăng cân
Hay lo âu
Chóng mặt
Khó chịu vùng bụng
Những nguy cơ ít phổ biến
Mang thai ngoài dạ con
Máu đông cục (hiếm gặp)
Thuốc tránh thai kết hợp [1][2][3][4]
Viên thuốc tránh thai kết hợp là BPTT tạm thời, chứa 2 loại nội
tiết là estrogen và progestin. Tỉ lệ mang thai trong trên 100 phụ nữ
sử dụng thuốc trong vòng 1 năm là 9 người.
Cách hoạt động
Ngăn chặn quá trình rụng trứng
Làm đặc chất nhầy cổ tử cung, ngăn cản tinh trùng bơi đến trứng
Cách sử dụng
Bắt đầu uống trong vòng 5 ngày đầu tiên của chu kì kinh (kể cả những trường
hợp sau sinh đã có kinh lại) hoặc trong vòng 7 ngày sau nạo/hút/sẩy thai.
Uống thuốc vào cùng thời điểm mỗi ngày, kể cả khi không có quan hệ tình
dục.
Khi hết vỉ thuốc, phải uống viên đầu tiên của vỉ tiếp theo vào ngày hôm sau
dù đang còn kinh (với vỉ 28 viên) hoặc nghỉ 7 ngày rồi dùng tiếp vỉ sau, dù
đang còn kinh (với vỉ 21 viên).
Nếu quên uống 1 hay vài liều, hay bắt đầu uống trễ thì có thể cần sử dụng
thêm BPTT khác như bao cao su.
Tác dụng phụ
Ra xíu máu hoặc chảy máu giữa chu kì
Buồn nôn
Ngực mềm
Đau đầu
Một số phụ nữ bị cao huyết áp khi uống thuốc (không phổ biến)
Một số phụ nữ bị cục máu đông, đau tim hoặc đột quỵ (hiếm gặp)
***Đối với các bà mẹ đang cho con bú, thuốc tránh thai kết hợp có thể làm giảm
lượng sữa và gây bỏ bú sớm, ngay cả khi em bé lớn và nguồn sữa đã ổn định. Do đó nếu nuôi con bằng sữa mẹ thì cần thận trọng khi sử dụng những BPTT có chứa
estrogen, đặc biệt ở những phụ nữ khó có sữa. [4]
Thuốc tránh thai chỉ có progestin [1][2][3][4]
Là loại thuốc tránh thai chỉ chứa 1 loại hormone là progestin, thích hợp cho phụ nữ
đang cho con bú hoặc có chống chỉ định thuốc tránh thai kết hợp. Hầu hết các bà mẹ
đang cho con bú không bị ảnh hưởng nguồn sữa khi dùng BPTT chỉ chứa progestin
khi bắt đầu từ 6 đến 8 tuần sau sinh. Tỉ lệ mang thai trong trên 100 phụ nữ sử dụng
thuốc trong vòng 1 năm là 9 người
***Ảnh hưởng trên em bé: một lượng nhỏ hormone tổng hợp sẽ đi vào trong sữa mẹ
nhưng không có bằng chứng chứng tỏ lượng hormone này gây nguy hiểm cho em bé.
Tuy nhiên một số trẻ sơ sinh nhỏ hơn 6 tuần tuổi có thể gặp khó khăn với việc chuyển
hóa các loại hormone. Vì vậy các BPTT dùng hormone chỉ được khuyến cáo sử dụng
sau khi em bé lớn hơn. [4]
Cách hoạt động
Làm dặc dịch nhầy cổ tử cung, ngăn chặn tinh trùng bơi đến trứng
Đôi khi ngăn buồng trứng giải phóng trứng
Cách sử dụng
Uống thuốc hằng ngày vào cùng một thời điểm, ngay cả khi không có quan
hệ tình dục. Bắt đầu uống trong vòng 5 ngày đầu tiên của chu kỳ kinh.
Dùng vỉ kế tiếp ngay sau khi hết vỉ đầu, không ngừng giữa hai vỉ.
Có thể cần sử dụng thêm một BPTT khác (chẳng hạn như bao cao su) nếu:
- Uống thuốc trễ trên 3 giờ
- Quên 1 hay vài viên
- Bắt đầu sử dụng thuốc trễ.
Tác dụng phụ
Chảy máu bất thường
Buồn nôn
Ngực mềm
Đau đầu
Cao huyết áp (ít phổ biến)
Bao cao su [1][2][5]
Bao cao su là một BPTT tạm thời, hiệu quả, an toàn và rẻ tiền. Bao cao su là BPTT có tác
dụng bảo vệ kép: vừa có tác dụng tránh thai vừa giúp phòng các bệnh liên quan đường
tình dục và HIV/AIDS. Khách hàng nhiễm HIV hoặc có bạn tình nhiễm HIV nên sử
dụng bao cao su để tránh thai và phòng bệnh. Bao cao su có hai loại: loại sử dụng cho
nam và loại sử dụng cho nữ.
Bao cao su nam
Tỉ lệ mang thai trong trên 100 phụ nữ có người tình sử dụng bao
cao su khi quan hệ trong vòng 1 năm là 18 người
Cách sử dụng và bảo quản:
Kiểm tra trước về tình trạng nguyên vẹn của bao cao su.
Mỗi lần giao hợp đều phải sử dụng bao cao su mới và còn hạn sử dụng.
Lồng bao cao su vào dương vật đang cương trước khi giao hợp, giữ cho vành cuộn của
bao nằm phía ngoài. Tháo cuộn vành bao lên tới gốc dương vật, không cần kéo căng.
Sau khi xuất tinh, rút dương vật ra lúc còn cương, giữ chặt vành bao cao su ở gốc
dương vật trong khi rút dương vật ra để bao khỏi bị tuột và tinh dịch không trào ra
ngoài. Chỉ sử dụng mỗi bao cao su 1 lần.
Bảo quản bao cao su: để nơi thoáng mát và tránh ánh sáng.
Bao cao su nữ
Tỉ lệ mang thai trong trên 100 phụ nữ sử dụng bao cao su khi
quan hệ trong vòng 1 năm là 21 người
Cách sử dụng và bảo quản:
Kiểm tra trước về tình trạng nguyên vẹn của bao cao su.
Mỗi lần giao hợp đều phải sử dụng bao cao su mới và còn hạn sử dụng.
Đặt bao vào trong âm đạo trước khi giao hợp. Cầm lấy vòng tròn nhỏ bóp méo
đưa nghiêng vào trong âm đạo, vòng tròn này sẽ bung ra che cổ tử cung. Vòng
tròn to nằm ngoài và phủ kín các môi lớn và vùng tiền đình. Bao cao su nữ có thể
đặt trước vài giờ nhưng cần tháo sớm sau khi giao hợp xong trước khi ngồi dậy
hay đứng dậy để tránh không cho tinh dịch trào ra ngoài.
Bảo quản bao cao su: để nơi thoáng mát và tránh ánh sáng.
***Những lưu ý khi sử dụng bao cao su
Bao cao su là BPTT hiệu quả nếu sử dụng đúng cách và là biện pháp duy nhất có tác
dụng bảo vệ kép vừa tránh thai vừa phòng bệnh tình dục/HIV/AIDS. Tuy nhiên, các
vết loét sinh dục hay sùi mào gà có thể lây truyền do tiếp xúc ở những phần không
được che phủ bằng bao cao su.
Sử dụng bao cao su kết hợp với các BPTT khác làm gia tăng hiệu quả tránh thai, cao
hơn chỉ dùng bao cao su.
Nếu bao cao su bị rách
Rửa dương vật và âm hộ bằng nước sạch hoặc thuốc diệt tinh trùng (nếu có).
Cần áp dụng BPTT khẩn cấp.
Nếu có ngứa hoặc nổi ban tại bộ phận sinh dục
Khám lại khách hàng và bạn tình, tìm kiếm dấu hiệu nhiễm khuẩn.
Nếu không có nhiễm khuẩn mà dị ứng với latex: trong trường hợp nhẹ có thể
khuyên khách hàng đổi loại bao cao su khác hoặc có thể giúp đỡ khách hàng
lựa chọn BPTT khác nếu khách hàng không có nguy cơ nhiễm khuẩn đường
tình dục.
Khách hàng có nguy cơ nhiễm khuẩn đường tình dục, kể cả HIV/AIDS, cần
tư vấn kỹ về cách sử dụng đúng và tác dụng bảo vệ kép của bao cao su để
khuyến khích khách hàng tiếp tục sử dụng bao cao su.
Nam giới không duy trì được độ cương khi mang hoặc sử dụng bao cao su
Thường do bối rối, chưa quen sử dụng: cần hướng dẫn khách hàng và bạn tình
hiểu rõ, giúp nhau bối rối, chưa quen.
Có thể sử dụng bao cao su có chất bôi trơn hoặc sử dụng nước/chất bôi trơn bên
ngoài bao. Sử dụng thêm một ít nước hoặc chất bôi trơn tan trong nước có thể
làm tăng cảm giác và duy trì độ cương.
Biên soạn: DS. Lê Võ Hoàng Yến
Chỉnh sửa: DS. Phạm Trần Đan Thi
Hình ảnh: Phạm Hoài Hoàng Lan-SV- ĐH Công Nghệ TPHCM
Tài liệu tham khảo
1. Birth control, FDA, March 06, 2018,
https://www.fda.gov/ForConsumers/ByAudience/ForWomen/FreePublications/ucm31
3215.htm#ShortActingHormonalMethods
2. Kế hoạch hóa gia đình, Vụ sức khỏe bà mẹ trẻ em - Bộ Y tế, 2009,
http://mch.moh.gov.vn/bai-viet/ke-hoach-hoa-gia-dinh-c.45.html?page=2
3. Long-acting Reversible Contraception: The Effective and Appropriate Use of
Long-Acting Reversible Contraception, NICE Clinical Guidelines, No. 30,
National Collaborating Centre for Women’s and Children’s Health (UK), 2005
Oct, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK51044/#ch6.s9
4. Birth control, La leche league international, https://www.llli.org/breastfeeding-
info/birth-control/
5. Bao cao su, Vụ sức khỏe bà mẹ trẻ em - Bộ Y tế, 2009,
http://mch.moh.gov.vn/bai-viet/ke-hoach-hoa-gia-dinh/BAO-CAO-SU-858.html
6. Contraception - Birth control methods, CDC, Dec 3 2018,
https://www.cdc.gov/reproductivehealth/contraception/index.htm#Birth-Control-
Methods