Testosteron thuộc về một nhóm nội tiết tố nam giới được gọi là các androgen. Tuy nhiên ở phụ nữ cũng có hormon này.
Buồng trứng sản sinh cả testosterone và estrogen. Testosterone được bài tiết vào máu ở nồng độ nhỏ bởi buồng trứng và tuyến thượng thận. Ngoài ra, estrogen cũng được sản xuất bởi mô mỡ trong cơ thể. Những chất này được gọi là hormon sinh dục, có vai trò trong sự tăng trưởng, hình thành, tái tạo mô và ảnh hưởng đến khối lượng xương và các mô khác trong cơ thể.
Các Hormon này là gì?
Lượng hormon được bài tiết thay đổi hằng ngày. Các hormone sinh dục, estrogen và testosterone, được tiết ra thành các đợt ngắn, thay đổi theo từng giờ và thậm chí từng phút. Nồng độ hormon khác nhau giữa đêm và ngày, giữa các giai đoạn của chu kỳ kinh nguyệt.
Estrogen là gì?
Estrogen là 1 nhóm hormon có cấu trúc tương tự bao gồm estriol, estradiol và estrone.
Estriol được tiết ra từ nhau thai trong suốt thai kỳ.
Estradiol là nội tiết tố sinh dục chính của phụ nữ khi sinh con. Nó được hình thành từ việc phát triển nang noãn. Estradiol chịu trách nhiệm về đặc tính ở nữ giới và chức năng tình dục. Ngoài ra, estradiol rất quan trọng đối với sức khỏe xương của phụ nữ. Estradiol góp phần vào hầu hết các vấn đề phụ khoa, bao gồm lạc nội mạc tử cung và u xơ tử cung và thậm chí là ung thư ở phụ nữ.
Estron có khắp cơ thể. Đây là estrogen chính trong cơ thể sau mãn kinh.
Tại sao nồng độ estrogen suy giảm?
Có nhiều lý do dẫn đến suy giảm nồng độ estrogen bao gồm:
· Suy tuyến sinh dục
· Suy tuyến yên
· Sẩy thai
· Tiền mãn kinh và mãn kinh (estradiol)
· Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)
· Chán ăn tâm thần (rối loạn ăn uống)
· Tập thể dục hoặc luyện tập quá mức
· Sử dụng thuốc kháng estrogen như clomiphen
· Phụ nữ sau khi sinh và cho con bú
Tại sao vận động viên có nguy cơ suy giảm estrogen?
Phụ nữ có khối lượng mỡ thấp thường không sản xuất đủ lượng hormon sinh dục cần thiết. Vấn đề này có thể xảy ra với các vận động viên, người mẫu, huấn luyện viên thể dục dụng cụ và những người bị rối loạn ăn uống. Họ có nguy cơ cao bị vô kinh, loãng xương hoặc gặp phải các tình trạng khác thường thấy ở phụ nữ lớn tuổi sau mãn kinh.
Nồng độ estrogen sau mãn kinh
Nồng độ estrogen giảm khi mãn kinh. Đây là một sự chuyển đổi tự nhiên ở phụ nữ trong độ tuổi từ 40 đến 55. Sự suy giảm estrogen có thể xảy ra đột ngột ở những phụ nữ trẻ bị cắt bỏ buồng trứng, dẫn đến tình trạng được gọi là mãn kinh do phẫu thuật.
Tiền mãn kinh là thời kỳ chuyển tiếp trước khi mãn kinh. Sự suy giảm tự nhiên đầu tiên về nồng độ estrogen bắt đầu trong giai đoạn này theo sau là những thay đổi sinh lý khác. Phụ nữ trải qua thời kỳ tiền mãn kinh có thể bị tăng cân cùng với các triệu chứng mãn kinh khác như kinh nguyệt không đều, bốc hỏa và khô âm đạo.
Trung bình phụ nữ mãn kinh ở tuổi 51. Khi đó, cơ thể phụ nữ sản xuất ít estrogen và progesteron hơn. Việc giảm nồng độ estrogen khi mãn kinh có thể gây ra các triệu chứng khó chịu, bao gồm:
• Nóng bừng
• Đổ mồ hôi đêm
• Khô, ngứa âm đạo
• Giảm hoặc mất ham muốn tình dục
Một số phụ nữ trở nên ủ rũ, điều này có thể hoặc không liên quan đến việc giảm estrogen. Nồng độ estrogen suy giảm làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ, loãng xương và gãy xương.
Tại sao nồng độ estrogen tăng?
Ở tuổi dậy thì, nồng độ estrogen tăng lên đóng vai trò trong sự phát triển của bộ ngực, tạo đường cong mềm mại cho cơ thể, hông đầy đặn hơn, có lông mu và lông nách.
Ngoài ra, nồng độ estrogen tăng trong các trường hợp
· Phụ nữ béo phì
· Phụ nữ mang thai
· U buồng trứng, tinh hoàn hoặc tuyến thượng thận.
Một số loại thuốc như thuốc có cấu trúc steroid, ampicillin, thuốc có chứa estrogen, phenothiazin và tetracycline có thể làm tăng nồng độ estrogen.
Điều gì xảy ra khi nồng độ testosterone tăng hoặc giảm?
Cơ thể sản xuất quá nhiều testosterone có thể dẫn đến kinh nguyệt không đều hoặc vô kinh. Ngoài ra, testosterone cao làm mụn nổi nhiều, lông rậm, âm vật phát triển to hơn, tăng phát triển cơ bắp và làm cho giọng nói trầm hơn.
Nồng độ testosterone cao cũng có thể dẫn đến vô sinh và thường thấy trong hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS). PCOS là một tình trạng nội tiết đôi khi gặp ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ gặp khó khăn khi mang thai. Phụ nữ mắc PCOS có các triệu chứng tương tự như những người có nồng độ testosterone cao bao gồm
• Béo phì
• Người dáng quả táo
• Tóc quá mỏng
• Nổi mụn
• Kinh nguyệt không đều
Hội chứng buồng trứng đa nang là rối loạn liên quan đến:
• Nồng độ nội tiết tố nam cao
• Kháng insulin
• Không dung nạp carbohydrate - điều khiến bạn dễ tăng cân
• Nồng độ HDL (cholesterol tốt) tháp
• Triglycerid tăng cao
• Nồng độ LDL (cholesterol xấu) cao
• Béo phì
• Huyết áp cao
Ở phụ nữ lớn tuổi mắc hội chứng buồng trứng đa nang, sự hiện diện của các yếu tố nguy cơ này làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Vào thời kỳ mãn kinh, phụ nữ bị suy giảm testosterone. Sự suy giảm đó có thể tương quan với giảm ham muốn tình dục. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng liệu pháp thay thế testosterone có thể có lợi cho chức năng tình dục ở một số phụ nữ tiền mãn kinh và mãn kinh. Liệu pháp thay thế testosterone không được sử dụng cho những phụ nữ bị ung thư vú hoặc ung thư tử cung vì có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và bệnh gan.
Dịch: Đỗ Khánh Linh-SV ĐH Dược Hà Nội
Chỉnh sửa: DS. Phạm Trần Đan Thi
Infographic: Nguyễn Phương Uyên
Tài liệu tham khảo:
Normal Testosterone and Estrogen Levels in Women, WebMD,November 25, 2018
https://www.webmd.com/women/guide/normal-testosterone-and-estrogen-levels-in-women#1 (truy cập 22/9/2019)