Khi nào xảy ra hiện tượng đa thai?
Khi người mẹ mang thai có nhiều hơn một bào thai trong bụng gọi là đa thai. Nếu chu kì kinh nguyệt giải phóng nhiều hơn một trứng và mỗi trứng đều được thụ tinh bởi tinh trùng thì có thể sẽ có nhiều hơn một hợp tử bám và phát triển trong tử cung. Hiện tượng này gọi là sinh đôi (hoặc hơn) khác trứng. Khi một trứng được thụ tinh tách ra tạo thành nhiều bào thai giống nhau thì gọi là sinh đôi (hoặc hơn) cùng trứng. Sinh đôi cùng trứng ít phổ biến hơn sinh đôi khác trứng.
Nguyên nhân gây đa thai
Những loại thuốc hỗ trợ sinh sản thường làm cho buồng trứng giải phóng nhiều hơn một trứng và có thể dẫn tới sinh đôi, sinh ba hoặc hơn. Thụ tinh ống nghiệm (IVF) có thể dẫn tới đa thai nếu nhiều hơn một hợp tử được đưa vào trong tử cung. Sinh đôi hoặc hơn cùng trứng cũng có thể là kết quả của trứng thụ tinh tách ra sau khi được chuyển phôi.
Phụ nữ sau 35 tuổi thì khả năng rụng hai trứng hoặc nhiều hơn trong mỗi chu kì kinh nguyệt cao hơn so với phụ nữ trẻ tuổi. Vì vậy nếu mang thai thì họ có nhiều khả năng sẽ mang đa thai hơn so với phụ nữ trẻ.
Triệu chứng khi mang đa thai
Phụ nữ mang đa thai có thể bị nghén nặng hoặc ngực căng hơn so với những người mang một thai. Họ cũng có thể tăng cân nhanh hơn. Hầu hết các trường hợp đa thai được phát hiện sau khi siêu âm.
Có cần phải tăng cân nhiều hơn nếu mang đa thai?
Nhìn chung phụ nữ mang đa thai được khuyên tăng cân nhiều hơn so với người mang một thai. Mỗi bào thai sẽ cần thêm 300 calories mỗi ngày. Chẳng hạn nếu mang thai đôi, mẹ bầu cần bổ sung thêm 600 calories mỗi ngày. Với sinh ba hoặc nhiều hơn thì số cân nặng cần tăng nên được tính theo từng trường hợp.
Có nên tập thể dục khi mang đa thai?
Duy trì thói quen vận động khi mang đa thai rất quan trọng cho sức khỏe mẹ bầu, tuy nhiên cần tránh những môn vận động mạnh. Mẹ bầu có thể thử những môn thể dục nhẹ nhàng như bơi lội, yoga và đi bộ. Nên cố gắng tập luyện 30 phút mỗi ngày. Nếu gặp vấn đề gì trong thai kì thì nên tránh tập thể dục.
Có phải mang đa thai thì nguy cơ biến chứng thai kì sẽ cao hơn?
Nguy cơ các biến chứng trong thai kì sẽ cao hơn nếu mang đa thai. Mẹ bầu sẽ cần đi khám thai thường xuyên hơn. Bắt đầu từ tam cá nguyệt thứ hai, mẹ bầu có thể sẽ được siêu âm mỗi 4-6 tuần. Nếu bác sĩ phát hiện có gì bất thường, mẹ bầu sẽ được chỉ định tiến hành thêm một số kiểm tra đặc biệt, chẳng hạn như non-stress test (NST) hoặc trắc nghiệm sinh vật lý (biophysical profile-BPP), và được siêu âm thường xuyên hơn.
Biến chứng nào phổ biến nhất khi mang đa thai?
Sinh non. Hơn một nửa số ca sinh đôi là sinh non. Sinh ba hoặc nhiều hơn thì hầu như luôn luôn sinh non.
Em bé sinh ra trước 37 tuần có thể tăng nguy cơ bị các vấn đề về sức khỏe ngắn và dài hạn, bao gồm các vấn đề liên quan đến thở, ăn uống và giữ ấm. Những vấn đề khác như giảm khả năng học tập và hành vi có thể xuất hiện sau khi bé lớn hơn hoặc thậm chí khi trưởng thành. Những em bé sinh quá non (trước 32 tuần) có thể chết hoặc gặp các vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe ngay cả khi đã được chăm sóc một cách tốt nhất.
Trẻ đa thai sinh non cũng có thể có nhiều nguy cơ hơn trẻ sinh non bình thường với cùng số tuổi thai trên những biến chứng nghiêm trọng có thể dẫn đến bại não. Trẻ em với các vấn sức khỏe liên quan đến việc sinh non có thể phải cần được hỗ trợ y tế suốt đời.
*tìm hiểu thêm về sinh non tại đây
Đánh giá số lượng màng đệm và túi ối nghĩa là gì?
Vào đầu thai kì đa thai, bác sĩ sẽ tiến hành siêu âm kiểm tra xem mỗi em bé có màng đệm hoặc túi ối riêng hay không. Có 3 dạng sinh đôi:
Màng đệm đôi – túi ối đôi: cặp sinh đôi có riêng màng đệm và túi ối. Những em bé này nhìn chung không có chung nhau thai và có thể là cùng trứng hoặc khác trứng.
Màng đệm đơn – túi ối đôi: cặp sinh đôi dùng chung màng đệm nhưng có riêng túi ối. Những em bé này có chung nhau thai và là sinh đôi cùng trứng.
Màng đệm đơn – túi ối đơn: cặp sinh đôi dùng chung một màng đệm và một túi ối. Những em bé này có chung nhau thai và là sinh đôi cùng trứng.
Những nguy cơ sức khỏe của em bé đa thai có cùng màng đệm
Những em bé có cùng màng đệm có nhiều nguy cơ gặp biến chứng hơn các cặp đa thai có riêng nhau thai. Một vấn đề có thể xảy ra ở các cặp có màng đệm đơn – túi ối đôi là hội chứng truyền máu song thai (TTTS). Khi xảy ra hội chứng này, lượng máu chảy giữa hai bé không cân bằng. Một trong hai bé sẽ hiến máu cho bé kia làm cho một bé thì có quá ít máu trong khi bé còn lại thì có quá nhiều máu. Hội chứng này xuất hiện càng sớm thì càng nguy hiểm cho một hoặc cho cả hai bé.
Mặc dù hiện tượng đa thai cùng một màng đệm – một túi ối rất hiếm gặp nhưng thai kì loại này sẽ rất nguy hiểm. Vấn đề thường gặp nhất là biến chứng dây rốn. Những mẹ bầu mang đa thai loại này cần được theo dõi thường xuyên hơn và thường phải sinh mổ.
Mang đa thai ảnh hưởng thế nào đến nguy cơ tiền sản giật của mẹ bầu?
Tiền sản giật là tình trạng rối loạn huyết áp thường xảy ra sau tuần thứ 20 của thai kì hoặc sau khi sinh. Hiện tượng này xảy ra thường xuyên hơn ở mẹ bầu đa thai so với bầu bình thường và có xu hướng xảy ra sớm hơn và nặng hơn.
Tiền sản giật có thể gây tổn thương lên nhiều cơ quan nội tạng, phổ biến nhất là thận, gan, não và mắt. Tiền sản giật nếu tiến triển xấu và gây co giật được gọi là sản giật. Khi mẹ bầu có hiện tượng tiền sản giật thì em bé có thể cần phải được sinh ra ngay lập tức ngay cả khi chưa phát triển hoàn thiện.
Mang đa thai ảnh hưởng thế nào đến nguy cơ tiểu đường thai kì của mẹ bầu?
Mẹ bầu mang đa thai có nguy cơ cao bị tiểu đường thai kì. Tình trạng này có thể làm tăng nguy cơ tiền sản giật và tiến triển thành tiểu đường sau này. Trẻ sơ sinh có thể gặp trở ngại trong việc thở hoặc bị hạ đường huyết. Thay đổi chế độ ăn, tập thể dục và một số loại thuốc có thể giúp giảm nguy cơ xảy ra các biến chứng này.
Đa thai ảnh hưởng thế nào tới sự phát triển của bào thai?
Những trường hợp đa thai thường gặp các vấn đề về phát triển hơn so với thai đơn. Trường hợp đa thai có một bào thai nhỏ hơn hẳn so với các bào thai còn lại gọi là bất cân xứng (discordant). Phát triển bất cân xứng khá phổ biến trong các trường hợp đa thai và không phải lúc nào cũng là dấu hiệu của vấn đề. Mặc dù vậy, đôi khi một bào thai bị chậm phát triển có thể là do nhiễm trùng, hội chứng truyền máu song thai hoặc một vấn đề liên quan đến nhau thai hoặc dây rốn. Nếu một hoặc cả hai bào thai bị nghi là kém phát triển thì có thể cần phải được siêu âm thường xuyên để kiểm tra tình trạng phát triển của thai nhi.
Nếu mang thai đôi thì các kiểm tra rối loạn di truyền có chính xác như bình thường không?
Khi mang đa thai, các kiểm tra sàng lọc rối loạn di truyền thông qua xét nghiệm máu của mẹ (sàng lọc huyết thanh) không nhạy như bình thường. Có khả năng có kết quả dương tính mặc dù các thai nhi không có vấn đề gì cả.
Các xét nghiệm chẩn đoán dị tật bào thai bao gồm sinh thiết gai nhau (chorionic villus sampling (CVS) và chọc ối (amniocentesis). Những xét nghiệm này khó thực hiện hơn bình thường vì phải thực hiện trên mỗi bào thai. Ngoài ra còn có nguy cơ sảy một hoặc tất cả bào thai. Kết quả xét nghiệm có thể cho thấy một bào thai bị dị tật trong khi những bào thai còn lại bình thường.
Mang đa thai ảnh hưởng tới việc sinh nở như thế nào?
Khi mang đa thai thì nhiều khả năng sẽ sinh mổ hơn bình thường. Trong một số trường hợp, người mẹ sinh đôi có thể sinh thường. Việc sinh như thế nào tùy thuộc vào các điều kiện sau:
Số lượng em bé và tư thế, cân nặng, sức khỏe của mỗi bé.
Sức khỏe của mẹ và tình hình lúc sinh.
Kinh nghiệm của bác sĩ
Mang đa thai có ảnh hưởng tới nguy cơ trầm cảm sau sinh không?
Mang đa thai có khả năng tăng nguy cơ trầm cảm sau sinh của người mẹ. Nếu cảm thấy cực kì buồn bã, lo lắng hay tuyệt vọng đến mức không thể làm gì mỗi ngày thì cần thông báo cho bác sĩ.
Mang đa thai có thể cho con bú không?
Có, nhưng có thể cần phải luyện tập. Nguồn sữa mẹ sẽ tăng vừa đủ. Người mẹ cần ăn uống khoa học và uống nhiều nước.
Biên soạn: DS. Lê Võ Hoàng Yến
Chỉnh sửa: DS. Phạm Trần Đan Thi
Infographic: Phạm Hoài Hoàng Lan-SV- ĐH Công Nghệ TPHCM
Tài liệu tham khảo
Multiple pregnancy, The American college of Obstetricians and Gynecologists, Jan 2019, https://www.acog.org/Patients/FAQs/Multiple-Pregnancy
*Link được truy cập lần cuối vào ngày 16/09/2019