Bệnh hen phế quản (HPQ) là gì?
Bệnh hen phế quản hay còn gọi là suyễn là một tình trạng khó thở. HPQ không phải lúc nào cũng gây ra triệu chứng. Nhưng khi một người mắc bệnh sẽ có những cơn hoặc đợt bùng phát, nó có thể rất đáng sợ. Các cơn hen suyễn xảy ra khi đường dẫn khí trong 2 lá phổi trở nên hẹp và bị viêm. Bệnh HPQ có thể di truyền trong gia đình.
Các triệu chứng của bệnh HPQ là gì? – Các triệu chứng có thể bao gồm:
Thở khò khè
Ho, thường vào ban đêm hoặc vào buổi sáng sớm hoặc khi tập thể dục
Một cảm giác thắt chặt ở trong lồng ngực
Khó thở
Các triệu chứng có thể xảy ra mỗi ngày, mỗi tuần hoặc ít thường xuyên hơn. Các triệu chứng có thể từ nhẹ đến nặng. Mặc dù hiếm, nhưng một đợt HPQ có thể dẫn đến tử vong.
Có xét nghiệm chẩn đoán HPQ không?
Có. Bác sĩ có thể cho trẻ làm một kiểm tra hơi thở gọi là hô hấp ký để xem phổi của trẻ đang hoạt động như thế nào. Hầu hết trẻ em từ 6 tuổi trở lên có thể làm xét nghiệm này. Xét nghiệm này rất hữu ích, nhưng thường là ở trẻ em bị HPQ không có triệu chứng tại thời điểm xét nghiệm.
Bác sĩ cũng sẽ làm một kiểm tra và đặt câu hỏi như:
Trẻ có những triệu chứng nào?
Triệu chứng đó bao lâu một lần?
Các triệu chứng có khiến trẻ thức giấc vào ban đêm không?
Các triệu chứng có khiến trẻ không thể chơi đùa hay đi học không?
Có những điều gì làm cho các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn, như bị cảm lạnh hoặc tập thể dục không?
Có những điều gì có thể cải thiện các triệu chứng , như dùng thuốc hay nghỉ ngơi?
Bệnh HPQ được điều trị như thế nào?
HPQ được điều trị bằng nhiều loại thuốc khác nhau. Các loại thuốc này có thể ở dạng hít, dạng lỏng hoặc dạng viên. Bác sĩ sẽ kê toa thuốc dựa trên tuổi và các triệu chứng của trẻ. Thuốc sẽ hoạt động theo 1 trong 2 cách:
Thuốc cắt cơn nhanh giúp dừng nhanh các triệu chứng. Những loại thuốc này chỉ nên thỉnh thoảng sử dụng. Nếu trẻ thường xuyên cần những loại thuốc này nhiều hơn hai lần một tuần, hãy nói cho bác sĩ biết. Nên gọi cho bác sĩ nếu dùng thuốc mà các triệu chứng trở lại nhanh chóng, hoặc không cải thiện. Một số trẻ sẽ hiếu động thái quá, và gặp khó khăn khi ở yên sau khi uống những loại thuốc này.
Thuốc kiểm soát HPQ kiểm soát và ngăn ngừa các triệu chứng trong tương lai. Nếu trẻ có các triệu chứng thường xuyên hoặc một số đợt nặng trong một năm, trẻ có thể cần phải uống loại thuốc này mỗi ngày.
Hầu như tất cả trẻ em bị HPQ đều sử dụng thuốc qua 1 dụng cụ gọi là ống hít . Một số trẻ cũng cần một loại máy gọi là “máy phun sương” để hít thuốc vào. Bác sĩ hoặc y tá sẽ hướng dẫn cách sử dụng chúng.
Việc cho trẻ dùng tất cả các loại thuốc mà bác sĩ kê đơn là rất quan trọng. Bạn có thể lo lắng về việc cho trẻ uống nhiều thuốc. Nhưng để HPQ của trẻ không được điều trị sẽ nguy hiểm hơn bất kỳ rủi ro nào mà thuốc có thể gây ra. HPQ không được điều trị đúng cách có thể:
Ngăn trẻ em làm các hoạt động bình thường, chẳng hạn như chơi thể thao
Trẻ phải nghỉ học
Gây tổn thương phổi
Kế hoạch hành động đối với bệnh HPQ là gì?
Là danh sách các hướng dẫn cho bạn biết:
Những loại thuốc mà trẻ nên sử dụng tại nhà mỗi ngày
Những triệu chứng cảnh báo cần theo dõi (điều này cho thấy HPQ trở nên tồi tệ hơn).
Những loại thuốc khác cần sử dụng cho trẻ nếu các triệu chứng trở nên tệ hơn.
Khi nào cần được giúp đỡ hoặc khi nào phải đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức
Trẻ có thể phải sử dụng lưu lượng đỉnh kế ở nhà để đánh giá phổi của trẻ hoạt động như thế nào.
Trẻ có nên đi khám bác sĩ hoặc y tá không?
Đi khám bác sĩ hoặc y tá nếu trẻ bị cơn hen suyễn và các triệu chứng không cải thiện hoặc nặng hơn sau khi dùng thuốc cắt cơn nhanh. Nếu các triệu chứng nghiêm trọng, hãy đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức.
Các triệu chứng HPQ có thể được ngăn ngừa không?
Có. Có thể giúp ngăn ngừa các triệu chứng HPQ của trẻ bằng cách cho trẻ uống thuốc hàng ngày mà bác sĩ kê đơn. Giữ cho trẻ tránh xa những thứ gây ra hoặc làm cho các triệu chứng tồi tệ hơn gọi là những “yếu tố kích hoạt” . Nếu bạn biết những gì gây nên HPQ cho con bạn, nên cố gắng tránh chúng. Nếu bạn không biết chúng là gì, bác sĩ của bạn có thể giúp tìm ra.
Một số tác nhân phổ biến bao gồm:
Bị cảm lạnh hoặc cúm (đó là lý do tại sao nên chích ngừa cúm mỗi năm)
Các chất gây dị ứng (như mạt bụi, nấm mốc, động vật có lông, kể cả mèo và chó; và phấn hoa từ cây cỏ, cỏ và cỏ dại)
Khói thuốc lá
Tập thể dục
Thay đổi thời tiết, không khí lạnh, không khí nóng và ẩm
Nếu không thể tránh được những yếu tố kích thích nhất định, hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn về những gì bạn có thể làm. Ví dụ, tập thể dục có thể tốt cho trẻ bị hen suyễn. Nhưng trẻ có thể cần phải dùng thêm liều thuốc hít cắt cơn nhanh trước khi tập thể dục.
Cuộc sống của trẻ sẽ bị ảnh hưởng như thế nào?
Hầu hết trẻ bị HPQ có thể sống bình thường. Có thể giúp kiểm soát bệnh HPQ của trẻ bằng cách:
Thực hiện các thay đổi trong cuộc sống của bạn để tránh những tác nhân gây bệnh cho trẻ
Theo dõi bệnh suyễn của trẻ
Lập kế hoạch hành động
Đi khám bác sĩ khi các triệu chứng của trẻ thay đổi
Đôi khi, bệnh HPQ trở nên tốt hơn khi trẻ lớn lên. Trẻ có thể không có triệu chứng HPQ khi trưởng thành. Nhưng có những đứa trẻ vẫn bị hen suyễn khi chúng lớn lên.
Người dịch: Childcare Unit (VSHR)-BS.Nguyễn Ngọc Thiên Hương
Chỉnh sửa: DS. Phạm Trần Đan Thi
Infographic: Phạm Hoài Phương Lan-SV3- ĐH Công Nghệ TPHCM
Tài liệu tham khảo
Patient education: Breastfeeding (The Basics), Nov 25, 2018..
https://www.uptodate.com/contents/asthma-in-children-the-basics